Poznajemy nasze zmysły: termorecepcja
Pewnie nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że odczuwanie temperatury jest również jednym z naszych zmysłów. Ciepło i zimno towarzyszą nam każdego dnia. W jaki sposób je odczuwamy?
Wiadomo, że człowiek jest istotą stałocieplną. Niezależnie od tego, w jakich warunkach przyjdzie nam egzystować, wszystkie procesy zachodzące w naszym organizmie będą dążyć do tego, aby zachować stałą temperaturę ciała na poziomie niecałych 37 stopni Celsjusza. Zdolność do regulacji temperatury jest właściwie jednym z podstawowych warunków, które determinują przeżycie organizmu człowieka.
Proces termoregulacji jest niezwykle ważny w funkcjonowaniu naszego organizmu. Odbywa się on przy pomocy dwóch rodzajów receptorów: chłodu i ciepła. Receptory te są zakończeniami neuronów. Receptory ciepła i zimna odbierają spadek lub wzrost temperatury wtedy, gdy temperatura otoczenia różni się od temperatury powierzchni skóry. Jeśli temperatura powierzchni skóry i temperatura otoczenia jest taka sama, receptory nie „uruchamiają się”. Położone głęboko w tkance podskórnej ciałka zmysłowe Ruffiniego są odpowiedzialne za odbieranie ciepła, zaś za odbiór zimna odpowiadają kolby (ciałka) Krausego, umiejscowione we wszystkich warstwach skórnych. Receptorów zimna jest w naszym organizmie około 10 razy więcej niż tych odpowiadających za odbieranie ciepła. Ciałka Krausego mają też szerszy zakres odczuwania temperatury (15-35 stopni Celsjusza), podczas gdy receptory ciepła reagują w okolicach 35-43 stopni Celsjusza. Temperatura powyżej 45 stopni Celsjusza oraz niższa niż 15 stopni Celsjusza powoduje już doznania bólowe.
Zmysł temperatury ma właściwie dwa podstawowe zadania: odpowiada z jednej strony za odbiór temperatury otoczenia i przedmiotów znajdujących się w pobliżu, poprzedzając tym samym kontakt z nimi za pośrednictwem skóry. Drugim zadaniem zmysłu temperatury jest regulacja ciepłoty ciała w zależności od temperatury otoczenia. W przedziale temperatur rzędu 20-40 stopni Celsjusza ciało jest w stanie w miarę szybko przystosować się do zmieniających się warunków. Jeśli np. zanurzymy się w wodzie o temperaturze 39 stopni Celsjusza, początkowo wyda nam się ona zbyt ciepła, jednak po chwili nasze ciało zacznie się do tej temperatury przyzwyczajać. Odczuwanie ciepła i zimna ma też inne konsekwencje. Gdy jest nam zimno, mamy naturalną tendencję do kurczenia się, zwinięcia, generalnie do schowania się w sobie, także w sensie emocjonalnym. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w upalny czy po prostu ciepły dzień, gdy jesteśmy bardziej otwarci na kontakt ze światem, łatwiej nawiązujemy relacje z innymi ludźmi. Odczuwanie temperatury determinuje więc nie tylko nasz stan fizyczny, ale również naszą psychikę.
Fakt, że określoną temperaturę będziemy odczuwać jako wysoką bądź niską jest uwarunkowany kilkoma czynnikami, m.in. temperaturą wyjściową oraz prędkością jej zmian. Odczuwanie ciepła bądź zimna jest więc zjawiskiem niezwykle subiektywnym. Ciekawostką jest fakt, że więcej receptorów zimna mają kobiety niż mężczyźni, pewnie dlatego częściej narzekają na chłód. Nasz komfort cieplny zależy nie tylko od płci, ale również od wilgotności, ruchu powietrza a nawet stopnia naszego zmęczenia. Czynniki wpływające na to, czy jest nam ciepło czy zimno to również nasza aktywność, dieta oraz wiek. Jeśli chodzi o tempo zmian temperatury, to na pewno każdy z nas miał w życiu sytuację, kiedy wychodząc np. z mocno nagrzanego pomieszczenia w czasie zimy, zaczynał mocno marznąć już po chwili od wyjścia. Ta zmiana jest bardzo silnie odczuwana, bo różnica temperatur jest bardzo duża, ale również dlatego, że jest gwałtowna, następuje szybko. Inaczej odczujemy różnicę temperatur, gdy będziemy wchodzić do stopniowo coraz chłodniejszych pomieszczeń. Intensywność odczucia zmiany temperatury zależy również od powierzchni ciała, która jest narażona na jej zmianę. Np. jeśli do naczynia z bardzo zimną wodą włożymy tylko jeden palec, to odczucie zimna będzie znacznie mniejsze niż gdyby włożyć do niego całą rękę.
Zmysł odczuwania temperatury jest nie do przecenienia. Ciepło i zimno, jak już wiemy, są nie tylko wartościami fizycznymi, ale również jednymi z czynników decydujących o naszym samopoczuciu. Słuchajmy więc sygnałów, które wysyła nam nasze ciało odnośnie temperatury. Mogą by one różne niż u innych osób – najważniejsze, aby zgodnie z nimi postępować.
Opracował: Paweł Skibniewski
Winter photo created by freepik – www.freepik.com