Wykonujemy również diagnozę logopedyczną, czyli postępowanie badawcze mające na celu rozpoznanie problemu i dobranie do niego właściwych oddziaływań terapeutycznych. W skład diagnozy logopedycznej wchodzą:
- wywiad
- obserwacja
- ocena rozumienia mowy
- badanie artykulacji (wymowy)
- ocena budowy i sprawności narządów artykulacyjnych (język, podniebienie twarde i miękkie,
wargi, zęby, zgryz)
- ocena funkcji oddychania i połykania
- orientacyjne badanie słuchu
- badanie słuchu fonematycznego
- badanie lateralizacji
- interakcji komunikacyjnej
Diagnoza logopedyczna w niektórych wypadkach musi zostać uzupełniona o dodatkowe badania np. badania słuchu, laryngologiczne, neurologiczne czy foniatryczne.
Narzędzia badawcze wykorzystywane w diagnozie logopedycznej:
- KORP , E. Bogacz, A. Bogacz – Rybczka – Test, Karty Oceny Rozwoju Psychoruchowego dziecka od 1 miesiąca do 9 roku życia – są przeznaczone do oceny rozwoju dziecka, pozwalają określić czy diagnozowane dziecko rozwija się harmonijnie i zgodnie z oczekiwaniami do każdego wieku rozwojowego. Narzędzie pozwala na ocenę następujących umiejętności:
– rozwoju ruchowego
– motoryki precyzyjnej i lateralizacji
– spostrzegania wzrokowego i koordynacji wzrokowo-ruchowej
– komunikowania się i mowy
– emocji i relacji społecznych
– funkcji behawioralnych
– umiejętności przedszkolnych
– umiejętności szkolnych
- Vb – mapp, M.Sundberg – Ocena osiągania kamieni milowych w rozwoju i planowanie terapii. Program do oceny umiejętności językowych i społecznych dzieci z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwojowymi – Zaletami tego narzędzia badawczego jest rozmieszczenie poszczególnych umiejętności w porządku rozwojowym, uwzględnienie podziału zachowań komunikacyjnych, rozbija sfery rozwoju dziecka na poziomy wiekowe ( 0-18, 18-30, 30 – 48 miesięcy), daje bardzo cenną perspektywę spojrzenia na umiejętności dziecka, niedostępną w przypadku zastosowania innych narzędzi. „Vb – mapp” łączy zarówno charakterystyczne dla Stosowanej Analizy Zachowania procedury i metodologię nauczania jak i analizę zachowań werbalnych. W ten sposób powstał oparty na analizie zachowania program oceny umiejętności językowych, znajdujący zastosowanie w przypadku wszystkich dzieci z opóźnieniami mowy. Składa się on z pięciu części: 1) Ocena osiągania kamieni milowych w rozwoju dziecka mająca na celu zobrazowanie językowych umiejętności dziecka 2) Ocena barier – pozwala na ocenę barier, które w procesie uczenia się i nabywania umiejętności napotykają dzieci z autyzmem lub innymi zaburzeniami rozwojowymi. 3) Ocena gotowości do zmiany- pozwala określić w jakim stopniu dane dziecko dokonuje postępów. 4)Analiza zadań i śledzenie umiejętności – ze względu na rozbicie umiejętności na mniejsze pozwala na stworzenie programu terapeutycznego i 5) Tworzenie programów i dobór celów do programów edukacyjnych. Stosowana analiza zachowania (SAZ) przyczyniła się do znalezienia wielu skutecznych metod radzenia sobie z trudnościami w uczeniu się i problemami językowymi, które spotyka się wśród dzieci z autyzmem lub innego rodzaju zaburzeniami rozwojowymi.
- Logopedyczny test przesiewowy dla dzieci w wieku szkolnym, S. Grabias, M. Kurkowski, T. Woźniak – służy do badania dzieci w wieku szkolnym. Test zawiera 7 poleceń, badających kolejno:wymowę,sprawność semantyczną, gramatyczną i narracyjną ,motorykę narządów mowy,percepcję dźwięków mowy
- AFA – SKALA, A.Paluch, E. Drewniak – Wołosz, L. Mikosza – jak badać mowę dziecka afatycznego? – bada rozumienie i nadawanie mowy, powtarzanie, reakcje werbalne i niewerbalne, mowę czynną a także rozumienie poleceń i zdań.
- „Całościowe badanie logopedyczne” , D.Emiluta -Rozya – Celem badania jest diagnoza wszystkich aspektów mowy i dokładne sprawdzenie poziomu mowy dziecka. Całościowe badanie logopedyczne obejmuje: wstępną ocenę rozwoju dziecka i jego komunikacji, ocenę mowy (tworzenie i rozumienie wypowiedzi, dialog, fleksję, słowotwórstwo, ocenę wyrazów – części mowy, realizację fonemów i struktury wyrazów), sprawność i napięcie mięśni aparatu artykulacyjnego, jego budowę, ocenę funkcji w obrębie aparatu artykulacyjnego (oddychanie, odgryzanie, żucie, połykanie), reakcje słuchowe, zawiera orientacyjne badanie słuchu, badanie słuchu fonemowego, kinestezję artykulacyjną oraz pamięć słowną.
- „Sprawdź jak mówię”, E. Stecko – kwestionariusz przeznaczony do diagnozy dzieci od noworodków do powyżej 7 roku życia (nie ma górnej granicy), Podzielony jest na trzy części: w przypadku noworodków bada się odruchy z obszaru twarzy (od urodzenia), u dzieci do trzeciego roku życia ocenia się funkcje oddechowo-połykowe, budowę i sprawność aparatu artykulacyjnego, a także rozwój mowy i języka (w tym rozumienie, nazywanie, realizację wypowiedzi, artykulację) słuch fonematyczny oraz pamięć i uwagę słuchową; dzieci starsze (od trzeciego roku życia) są badane pod kątem sprawności aparatu artykulacyjnego (naśladowanie ruchów), rozumienia i ekspresji mowy, artykulacji, analizy i syntezy słuchowej.
- „Test słownika dziecka” Z. Tarkowski – Składa się z trzech podtestów: Tworzenie słów podrzędnych, Definiowanie pojęć, Tworzenie słów nadrzędnych. Służy do oceny słownika uznawanego za bardzo istotny wskaźnik rozwoju językowego i intelektualnego.
- „Karty Diagnozy”, J.Cieszyńska, M.Korendo – opisują rozwój dziecka od 4 do 36 miesiąca życia. Dzielą ten okres na dziesięć mniejszych i w każdym z nich proponują szereg umiejętności, które dobrze, jeśli dziecko opanuje w danym momencie. Bardzo ważne jest to, że Karty Diagnozy nie służą wpasowaniu dziecko w jeden tylko słuszny schemat rozwoju ale uwzględniają własne tempo rozwoju dziecka.
- „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola” – G. Demel – podstawowe informacje z zakresu fonetyki, normy poprawnej wymowy, ćwiczenia badające wymowę.
- „Test do badań przesiewowych dla dzieci w wieku przedszkolnym” M. Michalak -Widera – test przeznaczony dla dzieci od 3 – 6 roku życia. Bada rozumienie mowy, nazywanie, ocenia sprawność narządów artykulacyjnych.
- „Słuch fonemowy i fonetyczny” B Rocławski – zbiór zabaw i rysunków przeznaczony do badania słuchu fonemowego i fonetycznego.
Opracowała Ewelina Meksuła
