Przetwarzanie sensoryczne to proces neurologiczny mający na celu  organizację informacji pochodzących z naszego ciała i świata zewnętrznego w celu wykorzystania ich w codziennym życiu. Polega na odbieraniu bodźców, interpretowaniu ich w celu wyzwolenia odpowiednich reakcji.  Proces ten warunkuje prawidłowy rozwój dziecka.

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego to trudności  w sposobie odbierania, organizowania i wykorzystywania przez mózg informacji sensorycznej. Niepożądana stymulacja sensoryczna może wywołać trudności w ruchu, emocjach, uwadze lub reakcjach adaptacyjnych. Zaburzenia integracji sensorycznej mogą dotyczyć jednego bądź kilku spośród siedmiu zmysłów (dotyku, wzroku, słuchu, smaku, powonienia, równowagi i propriocepcji). Wstępna diagnoza pozwala ocenić charakter zaburzeń:

I Zaburzenia modulacji sensorycznej (sensory modulation disorder) SMD

  • nadreaktywność sensoryczna (odbieranie bodźców zbyt intensywnie)
  • podreaktywność sensoryczna (potrzeba intensywnej stymulacji do pobudzenia do działania bądź gotowości)
  • poszukiwanie sensoryczne (ciągłe poszukiwanie wrażeń o silnej intensywności)

II Zaburzenia dyskryminacji sensorycznej (sensory discrimination disorder) SDD

Trudności w dyskryminacji, ocenie właściwości i jakości bodźca.

III zaburzenia ruchowe o podłożu sensorycznym (sensory-based motor disorder) SBMD

  • dyspraksja (zaburzenia planowania sekwencji ruchowych i działania)
  • zaburzenia posturalne (trudności w prawidłowej stabilizacji, utrzymaniu pozycji ciała przy aktywnościach spoczynkowych i dynamicznych

Jeżeli podejrzewa się u dziecka występowanie zaburzeń integracji sensorycznej warto skorzystać z przesiewowego testu dla rodziców, opiekunów, nauczycieli i terapeutów. Kwestionariusz jest dostępny w formie on-line znajdą Państwo tutaj..

Należy pamiętać, że przesiewowy charakter testu pozwala nam jedynie stwierdzić czy wskazana jest dalsza konsultacji, nie stanowi on wartości diagnostycznej. Należy pamiętać, że diagnostyka przetwarzania sensorycznego nie ma ograniczeń wiekowych. Pierwsze symptomy można zaobserwować w pierwszych miesiącach życia.

Proces diagnostyczno terapeutyczny ma kilka etapów.

  1. Wywiad oraz ocena dokumentacji medycznej i opinii psychologiczno pedagogicznych.
    Wywiad ma formę rozmowy kierowanej z rodzicami. Terapeuta zapyta o niepokojące objawy, dotychczasowy rozwój dziecka, stosowaną dietę. Na spotkanie warto zabrać dokumentację medyczną np. badanie słuchu, opis EEG, MRI oraz (jeżeli istnieją) opinie nauczyciela, psychologiczno pedagogiczne.
  2. Wstępna ocena procesów przetwarzania sensorycznego
    Kolejnym etapem są 2 spotkania z dzieckiem. Na tym etapie przeprowadzane są próby eksperymentalno kliniczne oraz obserwacja aktywności spontanicznej i ukierunkowanej. Jeżeli dziecko ma problem z adaptacją nowej sytuacji, warto go uprzedzić o charakterze zajęć, sprzętach z jakimi może się spotkać (huśtawka, trampolina, zjeżdżalnie), aby zadbać o jego komfort psychiczny i motywację podczas wykonywania prób diagnostycznych.
  3. Omówienie i oddanie opinii.
    Na kolejnym spotkaniu terapeuta omawia wyniki obserwacji i prób diagnostycznych. Jeżeli stwierdza się występowanie zaburzeń przetwarzania sensorycznego, specjalista omawia plan terapeutycznych. Na tym spotkaniu ma również miejsce przekazanie zaleceń do pracy w domu i przedszkolu czy szkole.
  4. Proces terapeutyczny.
    Dziecko uczestniczy w terapii oraz realizuje program ćwiczeń w domu. Po okresie pół roku do roku wykonywane są próby mające charakter rediagnozy w celu określenia postępów dziecka.

Terapia integracji sensorycznej prowadzona jest w dużej sali wyposażonej w nowoczesny sprzęt. Dzieci mają szansę korzystać z różnorodnych form sprzętu podwieszanego stymulującego przede wszystkim przedsionek i propriocepcję np. helikopter, platforma, hamak elastyczny. Chętnie biorą udział w ćwiczeniach reakcji równoważnych na desce rotacyjnej, piłkach rehabilitacyjnych, platformie równoważnej, topku. Wyposażenie  gabinetu obejmuje również szereg pomocy z zakresu stymulacji dotykowej. Podczas terapii wykorzystuje się również instrumenty i specjalnie nagrane ścieżki dźwiękowe o różnorodnym paśmie częstotliwości. Duży metraż sali pozwala na atrakcyjne dla dziecka ćwiczenia ruchowe. Terapię integracji sensorycznej prowadzą terapeuci legitymujący się certyfikatem nadanym przez instruktora.

 

TESTY DO BADANIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ

Pełna diagnoza powinna być zawsze stawiana z użyciem obiektywnych metod badawczych, dopasowana do potrzeb i problemów dziecka. Istnieje wiele testów opracowanych przez Ayres oraz Małgorzatę Kargę, które są powszechnie używane do diagnozy dysfunkcji integracji sensorycznej.
Oto niektóre z nich :

  • Południowo Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej. Jest to seria 14 testów używanych do oceny procesów sensorycznych. Zostały wystandaryzowane do badania dzieci w wieku od 4 do 8 lat i 11 miesięcy. Testy te mierzą sensoryczne procesy układu przedsionkowego, dotykowego, proprioceptywnego i wzrokowego. Za pomoca tych testów możemy określić m.in wizualizację przestrzeni, grafestezję, lokalizację bodźca dotykowego, kinestezje, przekraczanie linii środkowej ciała, obustronną koordynację ruchową, reakcje równoważne, planowanie motoryczne.
  • Arkusz obserwacji klinicznej. Jest to zestaw kilkunastu prób do badania procesów integracji sensorycznej, zawierający szczegółowe procedury badania i ocenę wykonania. Dają nam informację m.in. różne rodzaje praksji, lateralizację w napięciu mięśniowym, reakcji na dotyk, uwage, preferencję oczną oraz ruchu gałek ocznych, o motoryce dużej i małej, koordynacji wzrokowo–ruchowej, o stopniu zintegrowania odruchów pierwotnych i wielu innych umiejętnościach.
  • Południowo Kalifornijski Test Oczopląsu Porotacyjnego. Test do mierzenia przejawów funkcjonowania układu przedsionkowego oczopląsu pojawiającego się po określonej ilości obrotów wokół własnej osi na specjalnej desce porotacyjnej.)
  • Kwestionariusz Sensomotoryczny. Kwestionariusz przeznaczony jest dla rodziców, ułatwia identyfikację zaburzeń w zakresie integracji sensorycznej, składa się z kilkudziesięciu pytań charakteryzujących główne symptomy zaburzonej integracji sensorycznej.